Nieuwbouw Gemeente Zaanstad

s118(Amsterdam) s150 s151 s152 s153 s154 s155
Zaanstad ( uitspraak (info / uitleg)) is een gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland. De gemeente is de grootste in de Zaanstreek. Op 1 april 2016 had de gemeente Zaanstad 152.678 inwoners.[1]
De gemeente is in 1974 ontstaan door samenvoeging van de gemeenten Assendelft, Krommenie, Wormerveer, Westzaan, Zaandijk, Koog aan de Zaan en Zaandam. De gemeente maakt deel uit van de plusregio stadsregio Amsterdam en valt onder de veiligheidsregio Zaanstreek - Waterland.
Officieel is de benaming voor inwoners van Zaanstad: Zaanstedeling[bron?]. Toch is dit een weinig tot niet gebruikte term. Inwoners noemen zich Zaankanters (een benaming voor inwoners van de gehele Zaanse regio, inclusief inwoners van bijvoorbeeld Oostzaan en Wormer). Ook noemen de inwoners zich meer naar het dorp of de stad waar ze wonen; Zaandammers, Koogers, Zaandijkers, enzovoorts.
Oostzaan, Jisp ,Wormer, Wijdewormer, Neck en Markenbinnen ook liggend in de Zaanstreek, maken geen deel uit van Zaanstad.
De grootste woonplaats, Zaandam, kreeg in 1811 Stadsrechten, nadat het in hetzelfde jaar ontstond door samenvoeging van de gemeenten Oostsaendam en Westsaendam. Respectievelijk onder bewind van en opgebouwd door Oostzaan en Westzaan. Daarmee zijn dat ook de moederdorpen van de Zaanstreek.
Door de ontginning van het veengebied zijn in het verleden diverse buurtschappen ontstaan. De meeste buurtschappen zijn opgegaan in de grotere woonkernen. Sommige (niet allen) zijn nog wel herkenbaar in de wijkindeling van de gemeente.
Overzicht van alle buurtschappen:
Doordat de dijken aan weerszijden van de Zaan op een gegeven moment volgebouwd waren met woningen, pakhuizen, molens e.d. week men uit naar het West- en Oostzijderveld waar haaks op de Zaan paden werden aangelegd voor o.a. woningbouw en werkplaatsen. De molens werden in het veld gebouwd. Na de ondergang van de windmolenindustrie kwamen er stoomhoutzagerijen in de velden en sinds de jaren `50 zijn de velden het domein geworden van grootschalige stadsuitbreiding.
Een bekende buurt in de gemeente is de Zaanse Schans, aangelegd in de jaren zestig van de 20e eeuw. Verschillende woonhuizen, molens en andere gebouwen die in de traditionele Zaanse stijl zijn gebouwd werden vanaf hun oorspronkelijke plek verhuisd naar de Schans. Onder meer de eerste (vermeende) kruidenierswinkel van Albert Heijn heeft er een plaatsje gekregen.
(peildatum 2015[2], voor Westknollendam 2011)
Zaanstad is een sterk verstedelijkte gemeente en neemt deel aan het Grotestedenbeleid van de rijksoverheid.
Westknollendam maakte tot 1974 deel uit van de gemeente Wormerveer. Zaandam, Koog aan de Zaan, Zaandijk, Wormerveer en Krommenie vormden al voor de gemeentelijke samenvoeging één agglomeratie. Na de samenvoeging werden de gemeente en de woonplaatsen aanvankelijk stadsdelen met een eigen deelraadbestuur. Assendelft lag nog enigszins los van de stedelijke kern en heeft nu nog een beetje haar "dorpse" karakter behouden. Westzaan ligt nog enigszins los van de stedelijke kern en heeft haar landelijke en dorpse karakter helemaal behouden. Maar door verdere verstedelijking (onder andere de bouw van de wijk "Saendelft" in Assendelft-Noord) is Assendelft nu ook verstedelijkt. Ook daar is de invloed van de stad toegenomen.
De gemeente Zaanstad is verdeeld in 19 wijken, die nog maar gedeeltelijk de grenzen van de vroegere gemeenten volgen. De 19 wijken zijn verdeeld over drie gebieden:
Een vierde gebied beslaat de havens en de vaarwegen.
De gemeente bevindt zich pal langs de A7, de A8, de N246 en de N203 en heeft directe spoor- en wegverbindingen met Amsterdam. Binnen de gemeente bevinden zich zes spoorwegstations: Station Zaandam, Station Koog Bloemwijk, Station Koog-Zaandijk, Station Wormerveer en Station Krommenie-Assendelft langs de lijn Amsterdam - Alkmaar en (opnieuw) Station Zaandam en Station Zaandam Kogerveld langs de lijn Amsterdam - Enkhuizen. Vanaf station Zaandam rijden frequent sprinters in de richtingen Uitgeest, Schiphol, Amsterdam en Hoorn Kersenboogerd. Intercityverbindingen zijn er met Den Helder, Alkmaar, Amsterdam, Utrecht, Den Bosch/Arnhem, Eindhoven en Maastricht. Voorheen had station Zaandam ook verbinding met Enkhuizen, maar sinds de komst van de stoptrein(sprinter) Hoorn-Schiphol zijn Station Zaandam en Zaandam Kogerveld de Intercityverbinding kwijt geraakt. Dit is trouwens de enige Intercity die niet in Zaandam stopt. Het busvervoer in Zaanstad is in handen van Connexxion. Er zijn diverse directe buslijnen naar Amsterdam, Beverwijk. Langs de snelweg A7 is een P&R. Over water is Zaanstad goed bereikbaar via de Zaan, het Noordzeekanaal en de Nauernasche Vaart.
Alle lijnen in de Zaanstad worden gereden door Connexxion. Connexxion rijdt in opdracht van de provincie Noord-Holland in het concessiegebied Noord-Holland Noord.
Alhoewel Zaanstad zelf een jonge gemeente is, gaat de historie van de streek direct terug tot de late Middeleeuwen en sporen van nog oudere bewoning zijn in de bodem aangetroffen.
Zaanstad ligt in gebied dat vroeger werd aangeduid als Waterland. Vanaf de 17e eeuw is er in toenemende mate sprake van de Zaanstreek en werd met Waterland het meer oostelijk gelegen deel bedoeld. Daarvoor was er een streek rond de Zaan met Oostzaan en Westzaan en de Wormer, dit gebied viel, met kleine tussenpozen, onder het graafschap Holland.
De Zaanstreek kent verschillende perioden van bewoning, voor het eerst al in 800 voor Chr., maar door wateroverlast zijn de bewoners steeds weer weggetrokken. Vermoedelijk vonden alle vroege immigraties plaats vanuit het duingebied rond het tegenwoordige Haarlem. Vanaf de 12e eeuw lijkt er sprake te zijn van min of meer permanente bewoning. Zo is beschreven hoe in 1155 de Friezen het dorpje Oud-Zaanden, toen een onderdeel van Oostzaan en Westzaan (of Oud-Saenden), belegerden, dat lag op de plaats waar de Zaan in het IJ uitmondde. De eerste nederzettingen waren dan ook in dorpen langs de Zaan, vandaar Oostzaan en Westzaan. Na 1300 kwamen er naast Oostzaan en Westzaan de andere lintdorpen op die karakteristiek zijn voor de veenwinning. Deze lintdorpen werden samen Oostzaan, Westzaan en Assendelft. In deze periode werd aan de monding van de Zaan een dam gelegd door de Oostzaners en Westzaners. Daar ontstond de nederzetting Zaandam toen zich rond deze dam mensen gingen vestigen. Vanaf 1500 kwam stroomopwaarts langs de Zaanoever ook bebouwing. In deze periode splitste de nederzetting zich in Westzaandam en Oostzaandam, onderdeel van Westzaan en Oostzaan.
Vanaf de late Middeleeuwen vielen de nederzettingen in de Zaanstreek bestuurlijk onder Kennemerland.
Zaanstad gaat prat op zijn industriële verleden: nog niet zo lang geleden werkte bijvoorbeeld zo'n 80 procent van de bevolking van Zaandijk in de industrie. Het aandeel van de werkende bevolking in de industrie is weliswaar fors afgenomen, maar ligt nog altijd enkele procentpunten boven het landelijk gemiddelde.
De opkomst van nijverheid en industrie langs de Zaanoevers hangt nauw samen met de opkomst van Amsterdam als centrum van handel en industrie. Toen aan het einde van de zestiende eeuw houtzaagmolens in Amsterdam verboden werden om tegemoet te komen aan de toen machtige handzagersgilden, was er een uitgelezen kans voor ondernemers in de Zaanstreek om aan de groeiende behoefte aan hout voor de scheepvaart te voldoen. In korte tijd schoten de houtzaagmolens als paddenstoelen uit de grond. In 1630 waren er aan de Zaan 53 houtzaagmolens in gebruik. De kennis van molenbouw werd ook op andere bedrijfstakken toegepast: verf-, papier- en andere molens volgden snel. Op het hoogtepunt, halverwege de 17e eeuw, werden er ruim 900 molens geteld. Door deze ontwikkeling wordt de Zaanstreek beschouwd als het oudste industriegebied van Europa.
De bloei van Zaandam zorgde ervoor dat de handzagersgilden in Amsterdam overbodig werden. Naast het zagen van hout werd er ook in gehandeld en waren de dorpjes actief in de scheepsbouw (65 werven) en de walvisvaart. Zaandam was in die tijd internationaal bekend om zijn scheepsbouw en in 1697 kwam tsaar Peter de Grote persoonlijk naar Zaandam om de scheepsbouw te bestuderen. Het huisje waar de tsaar toen logeerde bestaat nog steeds en is een toeristische trekpleister. Het verhaal gaat dat de bewoners van Zaandam zich niet zo gastvrij gedroegen tegen de tsaar zodat hij uiteindelijk zijn studie van de scheepsbouw afrondde in een ander dorp in Noord-Holland.
Halverwege de 19e eeuw verruilden de Zaankanters hun molens, waarmee ze ondertussen ook cacao, mosterd, verf en papier mee verwerkten, langzaamaan door stoommachines. Er ontstonden grote multinationals zoals Verkade, Ahold, Bruynzeel Keukens, Honig en Duyvis en tot de dag van vandaag zijn veel van deze bedrijven in de gemeente Zaanstad te vinden.
De gemeenteraad van Zaanstad bestaat uit 39 zetels. Hieronder volgt de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1994:
Het college bestaat uit 7 leden. Naast burgemeester Geke Faber zijn er zes wethouders:
Op 1 maart 2016 maakte burgemeester Faber bekend dat zij de dag hiervoor Zijne Majesteit de Koning (Koning Willem-Alexaner) heeft verzocht haar ontslag te verlenen per 1 oktober 2016.[3]
Zaanstad is een Millennium Gemeente
De originele vlag van de gemeente Zaanstad bestaat uit de kleuren rood, wit en blauw. Deze vlag is alleen te verkrijgen in de afmeting van 1,50 bij 2,25 meter.
Bij de vormgeving van de vlag van Zaanstad heeft het gemeentebestuur zich laten leiden door het advies van de Hoge Raad van Adel, waarin gesteld wordt dat de volgende basis moesten zijn bij de uitvoering, te weten: drie banen van rood, wit en blauw en een verkort kruis, waarvan de verticale witte armen en de horizontale rode armen elkaar in het midden diagonaalsgewijze raken en waarvan de hoogte één tweede en de dikte der armen één zesde van de hoogte van de vlag is.
Het van rode en witte armen samengesteld kruis is ontleend aan het embleem van Zaanen. Hierbij is uitgegaan van een historisch gegeven. In de oudste ter wereld bekende vlaggenboeken staat de vlag gedokumenteerd. De vlag werd gevoerd door schepen varende onder de hoge bescherming van de heerlijkheid Zaanen.
In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten, en oorlogsmonumenten, zie:
In de gemeente zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:
Zaanstad heeft vroeger jumelagebanden gehad met een groep Europese voorsteden:
Met deze steden onderhoudt Zaanstad echter sinds de jaren negentig geen actieve betrekkingen meer.[4]
Noord-Holland: Steden en dorpen in Noord-Holland      Nederland: Provincies · Gemeenten
Aalsmeer · Amstelveen · Amsterdam · Beemster · Diemen · Edam-Volendam · Haarlemmermeer · Landsmeer · Oostzaan · Ouder-Amstel · Purmerend · Uithoorn · Waterland · Wormerland · Zaanstad